اختیار و حق انحصاری بهره برداری و فروش یک اثر که به وسیله دولت به یک نویسنده ، آهنگساز ، هنرمند و جز آن و وارثین آنها اعطا می شود به نحوی که می توانند هر باز که اثر چاپ می شود حق تالیف آنرا دریافت کنند و هیچکس بدون اجازه مولف یا وارثین او حق چاپ و استفاده اثر را نداشته باشد . قانون حق مولف در ایران در سال 1348 وضع شد .
دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی / پوری سلطانی ، فروردین راستین .- تهران : فرهنگ معاصر ، 1379 .
حق مولف یک مفهوم قانونی است که از سوی دولت برای پدید آور یک اثر برای مدتی مشخص به وجود می آید . در امریکا این قانون برای آثار پدید آمده بعد از 1977 وضع شده . این قانون به مجردی که یک اثر منتشر شود شامل اثر شده و از آن محافظت می کند . همراه با رشد پدیده انتشار الکترونیکی مسائل حق مولف نیز اهمیت بیشتری پیدا می کند زیرا با زیر ساخت های الکترونیکی تکثیر ، تغییر و انتشار اطلاعات بسیار آسان شده . در ادامه این متن می خواهم شما را با 12 باید و نباید درباره حق مولف آشنا کنم ، باید ها و نباید هایی که به عنوان یک ناشر الکترونیکی باید به آنها عمل کنیم .
باید ها
1- شما می توانید از مطالب منتشر شده تحت مالکیت عمومی استفاده کنید :
این پیکره از اطلاعات و خلاقیت به عنوان قسمتی از میراث فرهنگی و فکری بشریت مطرح شده که هر فردی می‌تواند از آن بهره ببرد و استفاده کند . به هر حال ، وقتی که محدودیت زمانی قانون حق تکثیر یا هر قانون انحصار مالکیت ذهنی دیگری به پایان برسد ، آثار جزو مالکیت عمومی می‌شوند و می‌توانند توسط هر کس و برای هر هدفی استفاده شوند ، برای مثال در امریکا آثار پدید آمده قبل از 1923 شامل قانون مالکیت عمومی می شوند .
2- مطالب جالب را نقل قول کنید :
قانون حق مولف از نقل قول های کوتاه که به عنوان یک مطلب انتقادی ، توضیحی یا خبر رسانی منتشر می شوند ، با عنوان استفاده منصفانه یاد می کند . توجه کنید که نقل قول باید شامل بخش کوچکی از مطلب باشد نه یک کپی از اصل مطلب .
استفاده منصفانه Fair use
به یک سری موازین قانونی اطلاق می شود که مرزهای استفاده قانونی از آثار دارای حق مولف را مشخص می سازد .
فرهنگ تشریحی واژه ها و اصطلاحات کامپیوتری ماکروسافت / مترجم سعید ظریفی .- تهران : دیباگران ، 1382 .
3- از نظریات و حقایق استفاده کنید :
قوانین حق مولف از عبارات استفاده شده برای بیان نظریات یا حقایق حمایت می کند ، در واقع از قالب ، ترکیب و ساختار حمایت می کند نه از ماهیت نظریات یا حقایق . پس شما می توانید ماهیت نظریات و حقایق را گرفته و با جملات خود آنرا بدون مشکل انتشار دهید .
4- از عناوینی که حق مولف شامل آنها نمی شود استفاده کنید :
گونه های مختلفی از مطالب وجود دارند که نمی توانند تحت حمایت قانون حق مولف قرار بگیرند . این مطالب شامل نامها ، علائم معروف ، فهرست محتویات ، عبارات کوتاه ( جملات قصار ) ، شعار ها ، رویه ها و روشها و … می شود .
( توجه کنید که ممکن است برخی نامها و علائم به عنوان یک علامت تجاری به ثبت رسیده باشند و تحت حمایت قانون حق مولف قرار داشته باشند . )
علائم تجاری Trademark
علامت تجاری یا مارک یا برند یک علامت ممتاز به طرز خاصی است که توسط شرکت های تجاری برای شناساندن خود و محصولات و خدمات شان به مشتری ها به طور یکتا و قابل تشخیص از سایر رقبا به کار برده می‌‌شود. علامت تجاری یک نوع خصوصیت صنعتی و متفاوت از دیگر شکل های خصوصیت خردمندانه است .
به طور قراردادی علامت تجاری یک اسم، کلمه، لوگو، نماد، طرح، عکس، یا ترکیبی از دو یا بیشر از این عناصر می‌‌باشد. همچنین دسته‌ای از علائم تجاری غیر قراردادی نیز موجود است که از عناصری در انها استفاده می‌‌شود که در این طبقه بندی استاندارد قرار نمی‌گیرند.
5- از نام یا آرم تنالگانها در هنگام صحبت از آنها استفاده کنید :
علائم تجاری باید از تنالگانها در برابر افرادی که می خواهند مخاطبان آنها را گمراه کنند حفاظت کنند . اگر شما به هر شکل یک تنالگان را بررسی می کنید یا می خواهید مطلبی درباره آن انتشار دهید می توانید ار نام یا آرم آن تحت عنوان استفاده منصفانه از اسامی استفاده کنید .
تنالگان Corporate body
سازمان ، شخص حقوقی
اجتماعی از افراد که یک واحد متشکل را بوجود می آورند مانند دولت ، موسسات ، ادارات ، وزارتخانه ها ، انجمنها ، کنفرانسها ، گردهماییها و جز آن .
دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی / پوری سلطانی ، فروردین راستین .- تهران : فرهنگ معاصر ، 1379 .
6- از نام تنالگان در نام دامنه خود استفاده کنید :
همانطور که اشاره کردم شما تا زمانی که نخواهید مردم را گمراه کنید و مدعی شوید که از طرف یک تنالگان صحبت می کنید یا به نحوی وابسته به آن هستید ، می توانید از نام آن استفاده کنید . این حق در مورد نام دامنه نیز تعمیم دارد ، پس هرکسی می تواند از یک نام در دامنه خود بهره بگیرد .
نباید ها
7- تصور اینکه با معرفی منبع یا نویسنده حق مولف را به جا آورده اید اشتباه است :
خیلی ها به اشتباه فکر می کنند اگر نام نویسنده یا منبع را ذکر کنند مشمول قانون حق مولف نمی شوند . شما فقط زمانی می توانید از مطالب دارای حق مولف استفاده کنید که از پدید آورنده اجازه صریح و روشنی داشته باشید .
8- از مطالب فقط با این بهانه که نشان حق مولف ندارند استفاده نکنید :
از سال 1978 قوانین حق مولف مورد بازبینی قرار گرفته . در قوانین جدید نیازی به نشانه حق مولف یا وجود اخطاریه نیست و هر اثری که ( خواه روی کاغذ خواه به صورت دیجیتالی ) منتشر شد تحت حمایت قانون حق مولف است .
9- علامت creative commons را معادل اجازه استفاده و تکثیر در نظر نگیرید :
creative commons اجازه نامه هایی هستند که محدودیت کمتری نسبت به قوانین حق مولف استاندارد دارند ، اما نباید آنها را اجازه نامه دانست . هریک از علامت های creative commons معنای خاصی دارد و باید بررسی شود که چه چیزهایی را محدود و چه چیزهایی را آزاد گذاشته است .
( در مورد creativecommons در مطالب بعدی مفصل صحبت خواهد شد . )
10- از مطالب استفاده تجاری نکنید :
استفاده تجاری از مطالب خواه شامل قوانین حق مولف باشد خواه نباشد ، فقط در شرایطی امکان پذیر است که صریحاً اجازه انجام آن را از پدید آور گرفته باشید .
11- تصور نکنید مطالب حذف شده شامل حق مولف نمی شوند :
برخی از افراد مطالب و عکسها را در اینترنت تکثیر می کنند و تصور می کنند در بدترین شرایط با درخواست پدید آورنده ، آنرا حذف می کنند . اما این حذف کردن باعث نمی شود که قانون شامل شما نشود و تخلف شما همچنان ( حتی بعد از حذف مطالب ) قابل پیگیری است .
12- مطالب را به دلیل نداشتن علائم حق مولف مورد استفاده قرار ندهید :
در حقیقت مشخص نبودن وضعیت حق مولف نشانه آزادی استفاده از مطلب نیست و شما تا زمانی که تکلیف وضعیت حق مولف مطلب مشخص نشده حق استفاده از آن را ندارید .
متن بالا نگاهی آزاد است بر مقاله Copyright law : 12 Dos and Dont's
برای مطالعه بیشتر :
مدخل حق تکثیر در ویکی پدیا
مدخل مالکیت عمومی در ویکی پدیا
مدخل علامت تجاری در ویکی پدیا
مدخل copyright در ویکی پدیا
مدخل trademark در ویکی پدیا
دفتر حق مولف امریکا
::
::
::
::
::
::
::
