ره آورد

در سال ۱۹۷۱ زمانی که توماس واتسون جونیور از مقام مدیر عامل ارشد اجرایی بازنشسته شد، در آمد ناخالص IBM به ۸٫۳ میلیارد دلار رسیده بود و این شرکت بیش از ۲۵۰۰۰۰ کامند داشت. وقتی IBM در سال ۱۹۶۰ کامپیوتر کوچک کاملاً ترانزیستوری PDP-1 را به قیمت ۱۲۰۰۰۰ دلار تولید کرد، شرکت Digital Equipment به درستی پیش بینی کرده بود که کامپیوترها باز هم کوچکتر می‌شوند. اما IBM به ظاهر مصمم بود که فروش کامپیوترهای بزرگ را که قیمتی معادل ۱۰ برابر قیمت کامپیوترهای کوچک‌تر داشتند را به خطر نیاندازد، به همین دلیل تا سال ۱۹۶۹ هیچ کامپیوتر شخصی تولید نکرد.

IBM در دهه هفتاد نیز تحت فشار قرار داشت. جین امدل یکی از طراحان سیستم ۳۶۰، با تاسیس شرکت خود و فروش کامپیوترهای بزرگ plug-to-plug با IBM به رقابت پرداخت. از طرفی دیگر ابر کامپیوترهای سیمور کری از شرکت Cray Research Control Data کنترل بازار دستگاه‌های پیشرفته را از IBM ربود. با تمام این‌ها IBM به ابداعات خود نظیر پایگاه داده‌ای رابطه‌ای در سال ۱۹۷۰ و اسکنر کد میله‌ای برای صندوق سوپرمارکت‌ها و درایو دیسک سخت در سال ۱۹۷۲ ادامه داد. همه‌ی این ابداعات از IBM الگویی ساخته بود که از زمان خود جلوتر بود. این پیشتازی IBM تا پیدایش کامپیوترهای شخصی در دهه ۱۹۷۰ ادامه داشت. IBM با اختراع درایو فلاپی در سال ۱۹۷۱ و استفاده از آن در Apple II به عنوان یک کامپیوتر شرکتی پرتوان موفقیت بزرگی کسب کرد و همچنین نشان داد که کامپیوترهای بزرگ و کوچک قابل جایگزینی با کامپیوترهای شخصی هستند. IBM در مدت یکسال با خرید مجوز سیستم عامل PC Dos از بیل گیتس و ترکیب آن با سخت افزار موجود در بازار اولین کامپیوتر شخصی خود را تولید کرد. تولید این کامپیوتر خانگی به قدری موفقیت آمیز بود که به سرعت ۴۰ درصد بازار را در اختیار IBM قرار داد. در کتبر ۱۹۸۳ روی جلد مجله Business Week تیتر بزرگ «کامپیوترهای شخصی - و برنده : IBM» باعث خاموشی بسیاری از منتقدین شد. اما این تولید به نفع رقبایی چون Compaq و Dell نیز بود؛ این شرکت‌ها با بهره گیری از سیستم عامل MS-DOS کامپیوترهای شخصی با ۳۰ درصد قیمت کمتر تولید کردند. 

در همین مقطع زمانی IBM به مرحله‌ی جدیدی از تاریخ خود وارد شد. در سال ۱۹۸۲ با مختومه شدن آخرین پرونده ضد انحصار که در سال ۱۹۶۹ از جانب Control Data اقامه شده بود، IBM برخلاف نظر منتقدین و رقبا، از خطر تجزیه شدن در امان ماند. IBM به داشتن روش‌های غیرمنصفانه تجاری از قبیل قیمت گذاری غیرمنصفانه، مجتمع سازی محصولات، تحویل محصولات با تاخیر، تولید کامپیوترهای کاغذی و خیالی (دست بردن در آمار تولید و فروش) و مواردی از این دست متهم شده بود که وزارت دادگستری تمامی آنها را بی‌اساس شمرد.

پس از آنکه MS-DOS جای خود را به سیستم عامل ویندوز داد، منتقدین پیش بینی می‌کردند که همانگونه که کامپیوترهای شخصی باعث نجات IBM شدند، اکنون مایه نزول آن خواهند بود؛ اما IBM در دهه ۱۹۸۰ نیز مانند گذشته به تولید محصولات بی‌نظیر ادامه داد. مهمترین دست‌آورد IBM در سال ۱۹۸۰ تکنیک محاسبه با دستورالعمل‌های کمتر یا RISC که برای سرعت بخشیدن به پردازش کاربرد داشت، بود. همچنین با استفاده از تراشه ۲۸۶ اینتل یک فناوری پیشرفته نسل دوم (PC/AT) توسط IBM ابداع شد که چند برابر سریع‌تر از همنوعان خود عمل می‌کرد.

IBM در اوج موفقیت قرار داشت و این موفقیت با دریافت جایزه نوبل فیزیک در دو سال متوالی ۱۹۸۶ و ۱۹۸۷ توسط مهندسین بخش پژوهش این شرکت، کامل شد.